Tāmati Parāone

Ko Tāmati Parāone (Tā Thomas Robert Gore Browne) te Kāwana o Aotearoa mai i te 6 Mahuru 1855 tae noa ki te 3 Whiringa-ā-nuku 1861. He hōia a Tāmati Parāone, pērā anō ki ngā kāwana i mua i a ia. Nō te tau 1855 ka tohungia a Browne hei whakakapi i te tūranga o Hōri Kerei hei Kāwana o Aotearoa. Ko te take, he whakatinana i te kaupapa taketake o Aotearoa o te tau 1852, He tino mahi māna tērā, heoi anō ka rerekē haere tēnei nō te putanga o te riri i waenganui i ngā iwi Māori o tēnā, o tēnā rohe.

Ko Tāmati Parāone

Kei te tere haere te nui o ngā kaiwhakanoho, ā ka kaha haere tō rātou hiahia ki te hoko whenua; he āwangawanga kē tō te iwi Māori kei mate rātou i te tini mano e tae mai ana ki Aotearoa noho ai, kei riro anō te mōmona o ngā whenua. Nō te tekau tau atu i 1850 ka tū ko te Kīngitanga hei māngai mō ō te iwi Māori āwangawanga.

Nā Parāone i kimi he huanui kia whakaritea ai ngā tukitukinga nei. Ko ngā kaupapa hoko whenua ana ka haere tonu, heoi anō ka ngana tonu ia kia mauria he whenua e ngā ringaringa o te Māori; ko tāna anō hoki, kia wātea rātou ki te whakamahi i ngā kura, i ngā hōhipera hoki. Ahakoa tana kaha hiahia kia waiho ngā kaupapa Māori māna anō e whakahaere, koia rā ko te Whare Pāremata e kī ana i te kaiwhakanoho. Ko tāna anō i tūmanako ai, ki te horo te taunga mai o ngā Pākehā ki tēnei whenua, kāhore e kore ka pakū te whawhai. Ka rere te kōrero mō tōna tūranga hei kāwana, nā tana kino i te tau 1859 ki te hoko i ngā whenua i Taranaki i Waitara, hāunga anō te ātete te rangatira nui o taua takiwā, a Wiremu Kīngi Te Rangitāke. Ka puta rā anō te whawhai, ka kuhu atu tēnā mai i Waikato ētahi o ngā toa o te Kīngitanga.

Ka mau te rongo ki Taranaki i te ngā rā whakatuwhera o te tau 1861. Ahakoa he whakaaro nā Parāone kia urutomo ia i te riu o te awa o Waikato, heoi anō ka eke i konei tana ono tau hei Kāwana. Ka whakatinanatia e Hōri Kerei, e te Kāwana tōmuri, tē urutomo nei.

Tohutoro

• Ngā Tāngata Taumata Rau URL:NZDB

Ngā kaihautū 1840-1980

Ngā kaihautū 1840-1900:   Āperahama Taonui • Āpihai Te Kawau • Hāmiora Mangakāhia • Hēnare Kaihau • Hēnare Mātene Te Whiwhi • Hēnare Matua • Hēnare Tomoana • Hirini Rāwiri Taiwhanga • Hoani Nahe • Hōne Heke • Hōne Heke Ngāpua • Hōne Mohi Tāwhai • Hōne Ōmipi • Hōri Kerei Taiaroa • Horonuku Te Heuheu Tūkino IV • Karaitiana Takamoana • Matiaha Tiramōrehu • Meri Te Tai Mangakāhia • Niniwa-i-te-rangi • Nireaha Tāmaki • Pāora Tūhaere • Pōmare II • Pōtatau • Rangi Topeora • Rāpata Wahawaha • Rewi Manga Maniapoto • Riperata Kahutia • Riwha Tītokowaru • Tāmati Wāka Nene • Tāraia Ngākuti Te Tumuhuia • Tāwhiao • Te Hāpuku • Te Heuheu Tūkino III, Iwikau • Te Keepa Te Rangihiwinui • Te Keepa Te Rangi-pūawhe • Te Kooti Arikirangi Te Turuki • Te Pahi • Te Rauparaha • Te Ruki Kawiti • Te Whiti o Rongomai • Timi Kara • Tohu Kākahi • Wahanui Huatare • Wiremu Kīngi Te Rangitāke • Wiremu Pere • Wiremu Tako Ngātata • Wiremu Tāmihana • Wiremu Te Kākākura Parata • Wiremu Te Wheoro Ngā kaihautū 1900-1980:   Apirana Ngata • Eruera Tirikātene • Hēnare Balneavis • Hēni Materoa • Hoani Te Heuheu Tūkino VI • James Clendon Tau Hēnare • Korokī • Mahuta Tāwhiao • Matiu Rata • Māui Pōmare • Paraire Paikea • Rangi Mawhete • Rua Kēnana • Tahupōtiki Wiremu Rātana • Tai Mitchell • Te Puea Hērangi • Te Rangi Hīroa • Tuaiwa Eva Rickard • Turi Carroll • Whina Cooper Ngā Kāwana:   George Gipps • Te Hopihona • Pitiroi • Hōri Kerei • Tāmati Parāone Ngā Kaitōrangapū, ngā āpiha:   Constantine Henry Phipps • Edward Eyre • Francis Dart Fenton • Francis Dillon Bell • Frederick Edward Maning • Frederick Weld • Frederick Whitaker • George Rusden • Gilbert Mair • Henry George (Earl) Grey • Henry Russell • Henry Sewell • Hōne Hīhana • Jack Kent Hunn • James Crowe Richmond • James Edward Fitzgerald • James Prendergast • James Stephen • John Gorst • Joseph Gordon Coates • Julius Vogel • Lord Glenelg • Michael Joseph Savage • Norman Kirk • Peter Fraser • Ralph Hanan • Robert Stout • Te Hētana • Te Mākarini • Te Paraihe • Te Paranihi • Te Pōkiha • Te Pūhipi • Thomas Buick • Thomas Bunbury • Walter Mantell • Walter Nash • William Herries • William Martin • William Rees • William Spain Ngā kaiwhakanoho, ngā mihinare:   Edward Wakefield • George Clarke • James Cowan • Pīhopa Pomaparie • Richard Taylor • Te Harawira • Te Herewini • Te Karuwhā • Te Kerēhi • Te Koroneho • Te Mātenga