Ko Te Ruki Kawiti (1770-80?-1854) nō Ngā Puhi, he tino rangatira, he toa tū taua, he mōhio ki te whakahaere pakanga. I te tau 1840, ka hainatia e ia Te Tiriti o Waitangi. I te 11 o Māehe 1845, ka tū tahi ia me Hone Heke i Kororāreka ki te whakawātea i te huarahi ki te puke ki Maiki, kia taea ai te tapahi i te pou haki. Ko te topenga whakamutunga tēnei, te topenga tuawhā.

Ko Hariata, ko Hone Heke, ko Te Ruki Kawiti ēnei

I te wā o te pakanga i Te Tai Tokerau (1845-46), ka uru ngā ope a Kawiti rāua ko Heke ki te whawhai ki ngā hōia o Ingarangi. Nō te wā i tae mai a Kāwana Hōri Kerei i te 1845, ka māmingatia ngā hōia o Ingarangi e Kawiti ki te pā o Ruapekapeka, ka whakarērea te pā, ā, ahakoa ehara i te wikitōria mō te taha Ingarihi, ka noho a Kawiti rāua ko Heke ki te hohou i te rongo. Ka kitea i konei ngā pūkenga a Kawiti ki ngā tikanga kawe riri me tana mōhio ki te hanga pā tūwatawata.

Ka hemo ia i Waiomio i te 5 o ngā rā o Mei, 1854.

Tohutoro takatā

  • Ngā Tāngata Taumata Rau URL:NZDB
Ngā kaihautū 1840-1980  
Ngā kaihautū 1840-1900:   Āperahama Taonui • Āpihai Te Kawau • Hāmiora Mangakāhia • Hēnare Kaihau • Hēnare Mātene Te Whiwhi • Hēnare Matua • Hēnare Tomoana • Hirini Rāwiri Taiwhanga • Hoani Nahe • Hōne Heke • Hōne Heke Ngāpua • Hōne Mohi Tāwhai • Hōne Ōmipi • Hōri Kerei Taiaroa • Horonuku Te Heuheu Tūkino IV • Karaitiana Takamoana • Matiaha Tiramōrehu • Meri Te Tai Mangakāhia • Niniwa-i-te-rangi • Nireaha Tāmaki • Pāora Tūhaere • Pōmare II • Pōtatau • Rangi Topeora • Rāpata Wahawaha • Rewi Manga Maniapoto • Riperata Kahutia • Riwha Tītokowaru • Tāmati Wāka Nene • Tāraia Ngākuti Te Tumuhuia • Tāwhiao • Te Hāpuku • Te Heuheu Tūkino III, Iwikau • Te Keepa Te Rangihiwinui • Te Keepa Te Rangi-pūawhe • Te Kooti Arikirangi Te Turuki • Te Pahi • Te Rauparaha • Te Ruki Kawiti • Te Whiti o Rongomai • Timi Kara • Tohu Kākahi • Wahanui Huatare • Wiremu Kīngi Te Rangitāke • Wiremu Pere • Wiremu Tako Ngātata • Wiremu Tāmihana • Wiremu Te Kākākura Parata • Wiremu Te Wheoro
Ngā kaihautū 1900-1980:   Apirana Ngata • Eruera Tirikātene • Hēnare Balneavis • Hēni Materoa • Hoani Te Heuheu Tūkino VI • James Clendon Tau Hēnare • Korokī • Mahuta Tāwhiao • Matiu Rata • Māui Pōmare • Paraire Paikea • Rangi Mawhete • Rua Kēnana • Tahupōtiki Wiremu Rātana • Tai Mitchell • Te Puea Hērangi • Te Rangi Hīroa • Tuaiwa Eva Rickard • Turi Carroll • Whina Cooper
Ngā Kāwana:   George Gipps • Te Hopihona • Pitiroi • Hōri Kerei • Tāmati Parāone
Ngā Kaitōrangapū, ngā āpiha:   Constantine Henry Phipps • Edward Eyre • Francis Dart Fenton • Francis Dillon Bell • Frederick Edward Maning • Frederick Weld • Frederick Whitaker • George Rusden • Gilbert Mair • Henry George (Earl) Grey • Henry Russell • Henry Sewell • Hōne Hīhana • Jack Kent Hunn • James Crowe Richmond • James Edward Fitzgerald • James Prendergast • James Stephen • John Gorst • Joseph Gordon Coates • Julius Vogel • Lord Glenelg • Michael Joseph Savage • Norman Kirk • Peter Fraser • Ralph Hanan • Robert Stout • Te Hētana • Te Mākarini • Te Paraihe • Te Paranihi • Te Pōkiha • Te Pūhipi • Thomas Buick • Thomas Bunbury • Walter Mantell • Walter Nash • William Herries • William Martin • William Rees • William Spain
Ngā kaiwhakanoho, ngā mihinare:   Edward Wakefield • George Clarke • James Cowan • Pīhopa Pomaparie • Richard Taylor • Te Harawira • Te Herewini • Te Karuwhā • Te Kerēhi • Te Koroneho • Te Mātenga