George Gipps

Ko Tā George Gipps (1791-1847, Kāwana o New South Wales 1837-1846) te Kāwana tuatahi o Aotearoa. Nō te tau 1839 i whakarerekēngia te kupu whakamana i a ia, ā, i taua wā i tōhua ia hei Kāpene-Tianara, hei Kāwana Matua hoki mō taua rohe, mō New South Wales. Ka taka i ēnei taupā hou ngā whenua katoa o Aotearoa ki raro i tō Ingarangi mana. Ko te whakaaro, he te mahi nei he mahi rangitahi, he whakaruru mō te whakahaere o ēnei o ngā whenua, kia taea rawatia ai te whakatūturu i ngā whakaritenga. Nō te 18 o Whiringa-ā-rangi, 1840, ko te whakapūmautanga tūturutanga i aua whakaritenga. Taro kau ake kua tau te mana o Ingarangi ki runga o ngā moutere o Aotearoa, e rua wiki noa iho i muri. Nā te Kāwanatanga o te Emepaea i whakapuaki te Reta Whakamana, he reta whakarite i tēnei whenua hei koroni motuhake, i raro i a Te Hopihona, arā, i tōna Kāwana ake.

Tā George Gipps

Ka riro mai i te mana o Ingarangi ki Aotearoa, nā Gipps anō i whakawhānui te horanga o tōna mana ki aua whenua, i te wā tonu i a Te Hopihona e wehe mai ana i Poihākena. Ka puta te whakapuaki hoki a Gipps i te 19 o ngā rā o Kohi-tātea 1840 mō te tino rāhui o ngā hoko whenua o ngā Māori, me te aha, e kore te Karauna e whakamana ngā hoko i mua i taua rā. Nō te marama o Māehe 1840 ka pāngia e te mate a Te Hopihona, ā, hei tautoko i te mana o Hopihona ka whakatūria a Meiha Thomas Bunbury me tana ope hōia. Ko te take, ki te mate rawa a Te Hopihona, ki te tino hē rānei, koia rā ka riro mā Bunbury te mana kāwana hei Rūtene-Kāwanatanga kairīwhi. Ko ngā tohutohu a Gipps i a Hopihona i roto i ngā whakahaerenga o tana tūranga he whakawhirinaki mā Te Hopihona i te wā i tae mai ai te Kamupene o Niu Tīreni me ana kaiwhakanoho whenua, ahakoa tō rātou kore e whakaae kia tau ki runga i a rātou te mana kāwanatanga.

Tohutoro

• Ngā Tāngata Taumata Rau URL:NZDB

Ngā kaihautū 1840-1980

Ngā kaihautū 1840-1900:   Āperahama Taonui • Āpihai Te Kawau • Hāmiora Mangakāhia • Hēnare Kaihau • Hēnare Mātene Te Whiwhi • Hēnare Matua • Hēnare Tomoana • Hirini Rāwiri Taiwhanga • Hoani Nahe • Hōne Heke • Hōne Heke Ngāpua • Hōne Mohi Tāwhai • Hōne Ōmipi • Hōri Kerei Taiaroa • Horonuku Te Heuheu Tūkino IV • Karaitiana Takamoana • Matiaha Tiramōrehu • Meri Te Tai Mangakāhia • Niniwa-i-te-rangi • Nireaha Tāmaki • Pāora Tūhaere • Pōmare II • Pōtatau • Rangi Topeora • Rāpata Wahawaha • Rewi Manga Maniapoto • Riperata Kahutia • Riwha Tītokowaru • Tāmati Wāka Nene • Tāraia Ngākuti Te Tumuhuia • Tāwhiao • Te Hāpuku • Te Heuheu Tūkino III, Iwikau • Te Keepa Te Rangihiwinui • Te Keepa Te Rangi-pūawhe • Te Kooti Arikirangi Te Turuki • Te Pahi • Te Rauparaha • Te Ruki Kawiti • Te Whiti o Rongomai • Timi Kara • Tohu Kākahi • Wahanui Huatare • Wiremu Kīngi Te Rangitāke • Wiremu Pere • Wiremu Tako Ngātata • Wiremu Tāmihana • Wiremu Te Kākākura Parata • Wiremu Te Wheoro Ngā kaihautū 1900-1980:   Apirana Ngata • Eruera Tirikātene • Hēnare Balneavis • Hēni Materoa • Hoani Te Heuheu Tūkino VI • James Clendon Tau Hēnare • Korokī • Mahuta Tāwhiao • Matiu Rata • Māui Pōmare • Paraire Paikea • Rangi Mawhete • Rua Kēnana • Tahupōtiki Wiremu Rātana • Tai Mitchell • Te Puea Hērangi • Te Rangi Hīroa • Tuaiwa Eva Rickard • Turi Carroll • Whina Cooper Ngā Kāwana:   George Gipps • Te Hopihona • Pitiroi • Hōri Kerei • Tāmati Parāone Ngā Kaitōrangapū, ngā āpiha:   Constantine Henry Phipps • Edward Eyre • Francis Dart Fenton • Francis Dillon Bell • Frederick Edward Maning • Frederick Weld • Frederick Whitaker • George Rusden • Gilbert Mair • Henry George (Earl) Grey • Henry Russell • Henry Sewell • Hōne Hīhana • Jack Kent Hunn • James Crowe Richmond • James Edward Fitzgerald • James Prendergast • James Stephen • John Gorst • Joseph Gordon Coates • Julius Vogel • Lord Glenelg • Michael Joseph Savage • Norman Kirk • Peter Fraser • Ralph Hanan • Robert Stout • Te Hētana • Te Mākarini • Te Paraihe • Te Paranihi • Te Pōkiha • Te Pūhipi • Thomas Buick • Thomas Bunbury • Walter Mantell • Walter Nash • William Herries • William Martin • William Rees • William Spain Ngā kaiwhakanoho, ngā mihinare:   Edward Wakefield • George Clarke • James Cowan • Pīhopa Pomaparie • Richard Taylor • Te Harawira • Te Herewini • Te Karuwhā • Te Kerēhi • Te Koroneho • Te Mātenga