Te Wiki o te Reo Māori

Ko Te Wiki o te Reo Māori he kaupapa nā Te Taura Whiri i te Reo Māori kia whakatairangatia te whakamahia o te reo Māori. I tīmata te Wiki o te Reo Māori i te tau 1975. Ko Te Puni Kōkiri me Te Kāhui Tika Tangata ētahi rōpū i tautoko i ngā whakahaeretanga o te Wiki i ngā tau kua pahure.

Tariana Turia, te Kāwana-Tianara Patsy Reddy me Nanaia Mahuta e whakanui ana Te Wiki o te Reo Māori 2019

E ai ki te Toihau o mua, a Patu Hohepa, ahakoa ngā mahi whakaora i te reo kei te noho pāhekeheke tonu te reo. "Kia kaha ake tā tātou whakatau ki te whai, kia pūmau te ngaruru o te reo. Mā te whai mai rā anō a ngā tāngata katoa o Aotearoa, ka tutuki tēnei." He wä te Wiki o te Reo Mäori ki te huritao i ngā whāinga hou a Te Taura Whiri mō ngā rā e tū mai. E ai ki a Haami Piripi, te Kaiwhakahaere Matua, ki te ora te reo Māori, "Ka tino kaha ake te tipu o te hiahia ki te ako mēnā ka rongohia te reo i ngā wā katoa."

Kōrero o mua takatā

I te tīmatanga i whakatūhia he rā hei whakanui i te reo Māori. Ko te 14 o Mahuru 1972 te rā tuatahi. Koirā te rā i whakatakotohia ki mua o te aroaro o te Pāremata, e tērā o Ngā Tamatoa kua whetūrangitia, a Hana Te Hemara rāua ko Lee Smith o te Rōpū Te Reo Māori, te petihana mō te Reo Māori e mau ana i ngā waitohu 30,000.

Nā ngā nūpepa o aua rā i whakaatu te ‘pakanga’ ki te reo Māori me te whakaatu i ngā mahi whiunga kāpara ki ngā tamariki mō te kōrero Māori, me te whakaatu i ngā tikanga whakawhenumi me te whakapāhunu i ngā kaiako kia kaua e whakaako i roto i te reo Māori. Ko te āhua nei e tino tautoko ana te hunga pāpāho nūpepa o aua rā i ngā kōkiritanga mō te reo Māori. I whakaputaina e te Ētita o te pepa Dominion tōna tuhinga reorua i te 14 o Mahuru, i whakaingoatia ko ‘Akona te Reo Māori/Time to Learn Māori.’

Nō te tau 1973 ka huri te rā hei wiki whakanui i te reo. I muri mai i tēnei ka nekehia e te Tāhuhu Mātauranga ki te marama o Hōngongoi kia hāngai ki te wāhanga kura o taua tau, ā, kei te mau tonu ki taua marama.

I ngā tau 1970 he nui ngā piki me ngā heke tōrangapū mō te iwi Māori. I puta te raruraru nui mō te noho-ā-iwi nā te hīkoi a te motu i ngā tau 1974-1975. Nā tēnei hoki i whakaohooho te Māori kia ākina ngā mahi. I whakatūhia Te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi i te marama o Whiringa-a-nuku, 1975. I puta te rangahau mō te āhuatanga o te reo Māori 1973-78 a te Kaunihera Rangahau Mātauranga o Aotearoa (NZCER) e kī ana 18-20 ōrau anake o te iwi Māori e matatau ana ki te kōrero i te reo Māori, ā, i kī anō hoki kei te noho tino mōrearea te reo Māori. I te tau 1986 i rongohia e te Rōpū Whakamana i Te Tiriti o Waitangi te kereme mō Te Reo Māori i whakatakotohia e Huirangi Waikerepuru me te rōpū Ngā Kai Whakapūmau i Te Reo. Nā tēnei i tū ai Te Taura Whiri i te Reo Māori i te tau 1987. Nā te mahi rangahau a te motu 1995, e pā ana ki te āhua o te reo, i whakapūmau ngā kitenga a tērā o ngā rangahau ki mua, me te tohu mai ahakoa e kōrerotia ana te reo Māori e te 59 ōrau o ngā pakeke Māori, e kitea ana ko te tokomaha (83 ōrau) o rātou he paku noa iho te matau mō te kōrero, ko ētahi kāre i paku kōrero i te reo Māori. E 8 ōrau anake o ngā pakeke Māori e tino matatau ana ki te reo Māori, ā, 33 ōrau o rātou, 60 tau te pakeke - neke atu rānei.

Hoto ki waho takatā